If you don't know history...

Geschiedenisleraren op de middelbare school benadrukken altijd het belang van hun vak. "Je moet weten waar we vandaan gekomen zijn!" Destijds vond ik het maar ingewikkeld, al die losse jaartallen. De samenhang was voor mij ver te zoeken en causale verbanden tussen gebeurtenissen zag ik niet direct. Gelukkig is dit later wel verandert toen ik 'In Europa' keek van de VPRO. Ik kreeg overzicht en daardoor inzicht. 

 

Deze week kreeg ik opnieuw geschiedenisles en dit keer bespraken we een stukje oorsprong van mijn vakgebied. Bij Jabbla in België kreeg ik samen met Ellen Elings van TalkActive uitleg over de oorsprong van hun softwareprogramma voor spraakcomputers Mind Express. 

In de jaren '80 studeerde Bart Noe af aan de universiteit van Gent en daar ontmoette hij de vader van een meisje dat communiceerde met Bliss symbolen. Bliss symbolen maken gebruik van een aantal basale tekens die samengesteld een nieuwe betekenis weergeven. In 1999 verscheen er een artikel over Bliss in Onze Taal. O.a. op Revalidatiecentrum De Trappenberg werd er heel veel gebruik gemaakt van deze symbolen. 

"Wij willen een veilige wereld waar alle jonge mensen onder
goede begeleiding alles wat ze goed kunnen schitterend kunnen
ontwikkelen en ze nu en morgen te gebruiken om elk van jullie te helpen
 in een geest van solidariteit, vertrouwen en wederzijds respect"

De vader daagde de pas afgestudeerde Bart Noe uit om spraakuitvoer toe te voegen aan de symbolen en zo geschiede. Bart ging aan het werk en de voorloper van de hedendaagse Mind Express software werd geboren. Het grote bord, also known as spraakcomputer, diende ruim 25 jaar geleden tegelijkertijd als tafelblad op de rolstoel van het meisje. Het gaf haar een stem en de mogelijkheid om uiting te geven aan haar persoonlijkheid. 

Bart Noe van Jabbla.com

Toch waren de 'slechts 378 vakjes' verdeeld over 21 kolommen en 18 rijen niet voldoende. Men zocht verder en zo ontstond de mogelijkheid om aan elke knop 3 niveaus toe te kennen. Het totaal aantal woorden groeide zo naar 1134. Na deze eerste computer ontwikkelde men een tweede versie en zodra de mogelijkheid zich voor deed maakten ze in de jaren '90 van de vorige eeuw de overstap naar 'tablets' met een touch screen. Met de techniek van hun eerste spraakcomputer in het achterhoofd ontstond Mind Express. Over de jaren heen is er natuurlijk veel ontwikkeld, maar in Mind Express kun je nog altijd 3 verschillende boodschappen aan 1 knop toekennen en zo bijvoorbeeld schakelen tussen de 1e persoon enkelvoud, 2e persoon enkelvoud en 1e persoon meervoud, 'ik, jij, wij'. Je hebt hiervoor op 1 pagina dan slechts 2 knoppen nodig en dat geeft ruimte voor een ander woord. 

Na de geschiedenisles hebben Ellen, Bart en ik ons gericht op de tegenwoordige tijd en de toekomst. Samen werken we toe naar de vertaling van de papieren PODD boeken naar het Nederlands. Nog dit jaar zullen de eerste boeken beschikbaar komen. En daarna willen we dat er ook een digitale versie beschikbaar komt zodat deze in combinatie met de papieren boeken gebruikt kan worden om niet- of nauwelijks sprekende mensen en stem te geven. 

Kennismaken met eye tracking

Veel mensen staan er niet dagelijks bij stil dat succesvolle communicatie niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Er zijn ook in Nederland heel veel mensen die niet kunnen spreken. Zij zijn aangewezen op Ondersteunde Communicatie. Voor hen die mijn blog al langere tijd lezen, is het geen nieuws dat onder andere een meisjes en vrouwen met het Rett syndroom zijn aangewezen op OC. Afgelopen zaterdag kwam de Zweedse Rett syndroom vereniging (RSIS) voor de 20e jaarlijkse vergadering bij elkaar. 

Volwassen dames met het Rett syndroom 

Op verzoek van de RSIS heb ik een lezing gegeven over ondersteunde taalverwerving en het Rett syndroom. Daar ontmoette ik een volwassen dame met Rett. Zoals dat hoort, heb ik deze dame niet naar haar leeftijd gevraagd, maar ik ga ervan uit dat ze ouder dan 30 is. Ze heeft een deel van de lezing bijgewoond en geproefd van de Hollandse lekkernijen die ik had meegebracht. Tijdens de lunch is ze samen met haar assistent weggegaan. Ik heb haar helaas niet uitgebreid gesproken. 

Wel hoorde ik van de voorzitter van de RSIS over een vrouw met Rett die elke vrijdag als gastvrouw week werkt in een theater. Ze begroet de bezoekers met haar betoverende glimlach en een druk op haar spraakknop zorgt ervoor dat de bezoekers horen dat ze welkom zijn en waar ze hun jas op mogen hangen. Geweldig, deze vrouw neemt echt deel aan de maatschappij.

's Avonds, na afloop van het conference diner, vroegen de ouders van andere vrouw, een 25-jarige uit de omgeving van Gotenburg, om advies voor hun dochter. De meeste aandacht wordt besteed aan jonge meisjes en ze missen de handvatten voor hun eigen situatie. Ik heb met hen meegedacht en ook aangegeven dat ik zelf nog maar weinig vrouwen met Rett heb ontmoet. Ze willen graag dat daar verandering in komt en hebben me daarom gevraagd om een keer bij hen langs te komen en met hun dochter mee te kijken als zij naar werk en dagbesteding gaat. Ze is onder andere 1 dag per week assistent op haar oude school. Ik ben benieuwd en ga er graag een keer naartoe om kennis te maken. 

Hoog in de lucht

Zondagavond maakten 2 mensen kennis met oogbesturing terwijl ze van Stockholm naar Amsterdam vlogen. Kort voor het opstijgen raakte ik aan de praat met de purser en een medepassagier, omdat we beiden mochten plaatsnemen op de eerste rij. Er was ruimte over in de businessclass en mijn handbagage paste niet meer in de bagagebak boven mijn oorspronkelijke zitplaats. Met de reden voor ons verblijf in de Zweedse hoofdstad startte het gesprek. Hij had zojuist weer afscheid genomen van zijn vriendin en ik had een lezing gegeven in het Karolinska Institutet over OC en het Rett syndroom. “Wat is dat, het Rett syndroom?” Voornamelijk meisjes hebben dit syndroom en het openbaart zich door het verliezen van allerlei motorische vaardigheden. Het feit dat deze meisjes meestal niet kunnen praten en daarom gebruik zouden kunnen maken van een computer die je met je ogen bestuurt wakkerde de nieuwsgierigheid verder aan.

De KLM-purser wilde zo'n computer best even uitproberen na het opstijgen, als dat mocht. Natuurlijk, geen probleem! Zodra het lampje van 'stoelriemen vast' uit ging, haalde ik de TobiiDynavox I-12+ spraakcomputer tevoorschijn. Hij was zichtbaar verrast door deze technologie en vroeg zich af of zijn overleden buurjongen hier baat bij gehad zou hebben. Die jongen had ziekte de van Duchenne. Mijn medepassagier Wessel wilde de computer daarna ook wel even uitproberen. Na een snelle kalibratie en een eerste introductie liet ik hen zien dat we met deze computer en de juiste software ook in staat zijn om opnames te maken. We kunnen vastleggen waar iemand kijkt. Tijdens de vlucht speelde hij een spelletje en gebruikte hij het toetsenbord om iets te typen. Het was even wennen, maar aan het einde van de vlucht bedankten beide heren me voor deze kennismaking.
Graag gedaan!

Een spelletje in Look to Learn - recorded met GazeViewer.

Met je ogen leren praten

Met je ogen leren praten

Als praten niet lukt en de handfunctie zeer beperkt is, dan kan een oogbestuurde spraakcomputer uitkomst bieden. Het vraagt enige oefening en dan kunnen zelfs jonge kinderen met hun ogen leren praten.

Er zijn mogelijkheden om zelfstandig spelletjes te spelen en daar vervolgens over te praten door gebruik te maken van een paginaset met een aantal afbeeldingen. In het nieuwste nummer van Vakblad Vroeg staat onderstaand artikel. Veel lees plezier! 

Meer weten? Laat een berichtje achter. 

Gekke bekken trekken en andere dingen die we doen.

Afgelopen week werd ik geraakt door de ogenschijnlijke eenvoud waarmee een kind belangrijke leerervaringen mist. Een kind dat niet kan lopen, laat staan met speelgoed aan komt dragen, staat al met met 1-0 achter. 

Gekke bekken trekken

Bron: twitter.com #obamaandkids

Dit weekend zijn met #ObamaAndKids veel foto's gedeeld van de Amerikaanse president in contact met kinderen van 0 tot een jaar of 8. Obama blijkt allereerst een meester te zijn in het trekken van gekke bekken. Trouwens, wie niet? Doet niet elke oom of tante hetzelfde bij een pasgeboren baby'tje? We maken oogcontact, spiegelen en zeggen met een hoog stemmetje "Je vindt het leuk he!". Het zijn dergelijke gesprekjes, de geborgenheid en het fysieke contact die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het kinderbrein. Zonder dat we er erg in hebben, stimuleren we met onze hoge stemmetjes en gekke bekken de aanleg van allerlei verbindingen in het brein. Betsy van de Grift vertelde er op woensdag 17 februari vol enthousiasme over tijdens het tweede congres Vroegsignalering van het vakblad Vroeg. In beginsel zijn veel structuren aanwezig in het brein van een pasgeboren baby, maar er ontstaan belangrijke netwerken onder invloed van de interactie met hun omgeving. 

Bron: twitter.com #obamaandkids

Troosten als ze hun hoofd stoten
Ik vind het fascinerend om erbij stil te staan dat een kind de hele dag door leert. We hoeven alleen maar aandachtig te zijn en mee te gaan in het spel van kinderen. Voorbeeld: een dreumes kruipt onder de salontafel en wil gaan zitten, maar stoot haar hoofd. De dreumes ervaart op zo'n moment een aantal begrippen: hoofd, au, pijn en onder. 

Voorlezen als we het allang zat zijn
Kinderen houden van herhaling. Een prentenboek dat wij na 10 keer al lang zat zijn, kan nog zeker 70 keer voorgelezen worden. Het verhaal is voorspelbaar en het is fijn om op schoot te zitten bij papa of mama. Vanuit die veilige omgeving leert het kind over de moedertaal; hoe is de intonatie, welke klanken gebruiken we, welke klankenreeks (gesproken woord) heeft welke betekenis?  
Later, als kinderen iets ouder zijn, helpt het voorlezen o.a. bij het verlengen van de concentratieboog. Het helpt ook bij het ontdekken dat er een begin, midden en eind in een verhaal is. 
Doen-als-of spel vormt voor kinderen tot 6-7 jaar een serieuze leerervaring, zonder dat zij dat zelf natuurlijk in de gaten hebben. Het leren gebeurt grotendeels impliciet. 

Bron: twitter.com #obamaandkids

Ik vind het fascinerend om erbij stil te staan dat een kind de hele dag door leert. We hoeven alleen maar aandachtig te zijn en mee te gaan in het spel van kinderen. Voorbeeld: een dreumes kruipt onder de salontafel en wil gaan zitten, maar stoot haar hoofd. De dreumes ervaart op zo'n moment een aantal begrippen: hoofd, au, pijn en onder. 
We hoeven alleen maar aandachtig te zijn en mee te gaan in het spel van kinderen. Samen spelen heeft een helende werking, dat werd ook verteld in een lezing over Theraplay op 17 februari.

Als een kind zelf niet speelt
Maar wat als een kind niet zelfstandig onder een tafel doorkruipt en ook niet 80 keer met hetzelfde prentenboek aan komt sjouwen? Wat als een kind niet in staat is om blokjes vast te houden, laat staan een toren te bouwen? Zij lopen het risico om onder gestimuleerd te worden en vaak stelt de omgeving (ook de professionals) verwachtingen bij. Het kind doet minder ervaringen op op allerlei gebied; met het zich verplaatsen door de ruimte, het lezen van boeken en het gebruiken van speelgoed. Als het kind de 'drive' zelf niet heeft, dan is er een kans dat we het erbij laten, ondanks dat de reden misschien voornamelijk een motorische beperking is. 

Ik hoop steeds meer mensen (ouders en professionals) zich samen verantwoordelijk zullen voelen voor het aanbieden van spel waarbij er aandacht is voor waarnemen, stoeien, onthouden, beurtwisseling en zelfs doen-alsof spel, zodat ze niet meer op 1-0 achterstand staan maar met een 1-1 gelijkstand hun kindertijd doorkomen. 

Doen-alsof: spelen dat je een superheld bent, het beïnvloed je
zelfbeeld en fantasie. Bron: twitter.com #obamaandkids

Het recht op (Ondersteunde) Communicatie

Communicatie is een recht, voor iedereen, ook voor personen met een handicap. Tijdens de 61e Algemene Vergadering werd het Verdrag inzake rechten voor personen met een handicap aangenomen door de Verenigde Naties (VN).

Nederland heeft het VN-verdrag op 30 maart 2007 getekend, maar nog niet geratificeerd. De afspraken zijn daarmee nog niet in werking getreden in Nederland, omdat er verschillende wetten aangepast moeten worden. In de afgelopen 10 jaar zijn er in Nederland al een aantal wetten gewijzigd om tegemoet te komen aan het VN-verdrag. Er is nu o.a. de wet op passend onderwijs en sinds 2015 de wet op maatschappelijke ondersteuning. Sinds een paar dagen wordt er via de sociale media aandacht gevraagd voor de dagelijkse uitdagingen van personen met een handicap, omdat lang niet elke plek gemakkelijk bereikbaar is. 

#jekomternietin

Dan heb ik nog wel een leuke foto van de 'ingang' bij Kennemerduinen... #jekomternietin pic.twitter.com/nLpY0SSvU9

— Krista Okma (@KristaOkma) 16 januari 2016

De fysieke toegankelijkheid is niet de enige uitdaging voor veel kinderen en tieners met een handicap. Een communicatieve beperking kan ervoor zorgen dat het vragen om aandacht al niet gemakkelijk is, laat staan het vragen om wat je wilt en bijvoorbeeld het delen van gevoelens. 
Tijdens een cursus in mei 2014 hoorde ik voor het eerst over de Communication Bill of Rights die is afgeleid van de richtlijnen over de communicatie behoeften van mensen met een ernstige beperking van in 1992 is opgesteld door de Amerikaanse Spraak en Gehoor Vereniging (ASHA). De richtlijn is online beschikbaar en zou gebruikt kunnen worden om o.a. op scholen, KDC's en in zorginstellingen in gesprek te gaan over de rechten van mensen met een communicatieve beperking. Ook is er een visuele weergave van gemaakt door Kathryn Ahern en die heb ik vertaald naar het Nederlands.

Kort voor de kerstvakantie was er een debat gepland in de Tweede Kamer over het VN-verdag. Kamerlid Otwin van Dijk van de PVDA heeft op 9 december 2015 een amendement ingediend samen met Carla Dik-Famer van de CU. Het debat is uitgesteld tot 14 januari 2016 en uiteindelijk zal men morgen, 19 januari 2016 stemmen over de ratificatie van het VN-verdrag. Ik ben benieuwd naar de uitslag! 

Voor wie meer wil weten over wat er nu precies in het VN verdrag staat heb ik een opsomming gemaakt: 

In het verdrag worden een aantal definities gehanteerd met betrekking tot taal en communicatie:  

Article 2 Definitions
For the purposes of the present Convention:
“Communication” includes languages, display of text, Braille, tactile communication, large print, accessible multimedia as well as written, audio, plain- language, human-reader and augmentative and alternative modes, means and formats of communication, including accessible information and communication technology;
“Language” includes spoken and signed languages and other forms of non-spoken languages; [...]

De volgende verplichtingen zijn onder andere in het verdrag opgenomen:

Article 4 Obligations 
(g) To undertake or promote research and development of, and to promote the availability and use of new technologies, including information and communications technologies, mobility aids, devices and assistive technologies, suitable for persons with disabilities, giving priority to technologies at an affordable cost; 

(b) Fostering at all levels of the education system, including in all children from an early age, an attitude of respect for the rights of persons with disabilities; 

Artikel 21 gaat over het recht op vrijheid om je mening te uiten en de toegang tot communicatie. 

Article 21
Freedom of expression and opinion, and access to information
States Parties shall take all appropriate measures to ensure that persons with disabilities can exercise the right to freedom of expression and opinion, including the freedom to seek, receive and impart information and ideas on an equal basis with others and through all forms of communication of their choice, as defined in article 2 of the present Convention, including by:
(a) Providing information intended for the general public to persons with disabilities in accessible formats and technologies appropriate to different kinds of disabilities in a timely manner and without additional cost;
(b) Accepting and facilitating the use of sign languages, Braille, augmentative and alternative communication, and all other accessible means, modes and formats of communication of their choice by persons with disabilities in official interactions;
(c) Urging private entities that provide services to the general public, including through the Internet, to provide information and services in accessible and usable formats for persons with disabilities;
(d) Encouraging the mass media, including providers of information through the Internet, to make their services accessible to persons with disabilities;
(e) Recognizing and promoting the use of sign languages. 

Tot slot heb ik een deel over het recht op onderwijs geselecteerd. 

Article 24
Education 

3. States Parties shall enable persons with disabilities to learn life and social development skills to facilitate their full and equal participation in education and as members of the community. To this end, States Parties shall take appropriate measures, including:
(a) Facilitating the learning of Braille, alternative script, augmentative and alternative modes, means and formats of communication and orientation and mobility skills, and facilitating peer support and mentoring;
(b) Facilitating the learning of sign language and the promotion of the linguistic identity of the deaf community;
(c) Ensuring that the education of persons, and in particular children, who are blind, deaf or deafblind, is delivered in the most appropriate languages and modes and means of communication for the individual, and in environments which maximize academic and social development. 

Hier vind je de volledige tekst van het VN-verdrag.