Aandacht voor communicatie bij BNN

Vorige week dinsdag was er een mooie aflevering van het BNN programma Je Zal Het Maar Hebben op televisie met daarin aandacht voor o.a. ondersteunde communicatie. Eerder al besteedde Valerio in zijn programma aandacht aan een studente die ik in 2010 ontmoette, Thiandi Grooff (www.thiandigrooff.nl). Zij maakt gebruik van facilitated communication. Een methode waar internationaal nog veel vragen over zijn en waar ik in 2014 te Lissabon (ISAAC Conference) meer over hoop te horen.

Fatih maakte vorige week zijn debut op TV. Hij is een jonge man die na een hersenvliesontsteking op zijn 11e spastisch werd. Hij beweegt zich nu voort in een rolstoel welke hij bestuurt met zijn kin en hij maakt gebruik van een spraakcomputer om te communiceren. Fatih laat zien dat hij ondanks dat hij niet meer kan spreken, hij toch nog kan communiceren met de mensen in zijn omgeving. Als de mensen in zijn omgeving tenminste de moeite nemen om hem aan te spreken en niet alleen 'over' hem te praten. Hij nodigt een ieder uit om hem te vragen wat er met hem aan de hand is. Ik moet denken aan het Engelse gezegde 'don't judge the book by it's cover'... het is waar je kunt niet op alleen dat afgaan wat je oog ziet. Verder kijken is wat nodig is. Wie is die persoon met een lichamelijke beperking?

Fatih is een gewone jongeman. Hij houdt van rappen en ouwehoert met Valerio. Hij maakt gebruik van een spraakcomputer met een touch screen die hij bedient met zijn elleboog. Door spasmes is het voor hem in de meeste gevallen namelijk niet mogelijk om dit met zijn vingertoppen te doen zoals je misschien zou verwachten bij een touch screen. De software die we tegenwoordig gebruiken voor dergelijke apparaten maakt het mogelijk om de layout (indeling van de digitale pagina's) volledig aan te passen op de gebruiker en zijn wensen en mogelijkheden. De vakken kunnen verschillende kleuren, maten, vormen en functies hebben. Het is aan de OC-behandelaar (vaak een logopedist of ergotherapeut) om samen met de toekomstige gebruiker vast te stellen wat de wenselijke instellingen zijn voor de Ondersteunde Communicatie. Per vak kan men besluiten wat de boodschap is die geactiveerd wordt bij de specifieke knop. Bijvoorbeeld; een knop met een plaatje van bijvoorbeeld een kopje koffie of de tekst 'koffie'. De mogelijkheden voor de bijbehorende uitspraak zijn eindeloos. Heb je daar wel eens bij stil gestaan?

Koffie! Lekker!
Doe mij maar een bakkie!

Ik wil koffie! 

Koffie alsjeblieft.

Ik heb zin in koffie.

Mag ik een kop koffie? 

Wil je voor mij koffie inschenken? 

Koffie met melk en suiker.

Zwarte koffie is goed. 
enz... enz...

Er kan een woord, uitroep of zelfs een volledige zin gekoppeld worden. Wil de gebruiker dat niet? Het is ook mogelijk om slechts een letter aan een knop te koppelen en zo een toetsenbord te laten ontstaan. De computer beschikt over de mogelijkheden om van de klanken van verschillende letters achter elkaar te zetten en zo een woord uit te spreken. De mogelijkheden van 'tekst naar spraak'-synthese worden steeds beter en geven niet sprekende mensen de kans om hun verhaal te doen. Toch blijft de intonatie van zo'n systeem met spraaksynthese nog beperkt. Ook de spraakcomputer van Fatih maakt soms gekke intonatiesprongen waardoor het soms nog wat raar klinkt. Gelukkig wordt zijn boodschap goed verstaan. Wil je het ook een keer proberen hoe het is om met zo'n spraakcomputer te spreken? Download dan de app GridPlayer en probeer het zelf. 

Printscreen van standaard een lexicon in GridPlayer

Valerio wil het ook zelf ervaren. Hij gaat in een rolstoel zitten en houdt zijn mond. Voor de rest van het interview maakt hij gebruik van een spraakcomputer. Goede zet! Wat er in de uitzending echter miste is de tijd die Valerio nodig had om met het apparaat te leren werken en te ontdekken waar de woorden staan die hij nodig heeft. Het snel gebruiken van een spraakcomputer vraagt namelijk enige oefening. Bovendien blijft men altijd langzamer spreken dan een sprekend persoon. Je hebt gewoon meer tijd nodig om de weg door het lexicon te vinden en het juiste woord te activeren. Het is een van de grootste uitdagingen van ergotherapeuten en logopedisten. Hoe richt je de spraakcomputer in, zodat het snel vinden van de juiste woorden en zinnen mogelijk is. Wij hebben immers allemaal een zeer gevarieerd begrippennetwerk om 1 enkel woord en gebruiken woorden uit veel verschillende categorieën door elkaar. Daarover later meer...